Od wielu lat ogromną popularnością wśród badaczy wielu dyscyplin, m.in. psychologii i medycyny, cieszy się problematyka stresu i radzenia sobie ze stresem. Psychologia stresu stałą się jedną z najbardziej interesujących poddyscyplin psychologicznych i znalazła bogate zastosowanie praktyczne w psychologii zdrowia.
W literaturze odnajdujemy trzy główne sposoby rozumienia pojęcia stresu:
1) stres jako bodziec – w tym rozumieniu sytuacje i wydarzenia występujące w otoczeniu wywołują u ludzi stan napięcia oraz silne emocje (najczęściej negatywne). Zakładano, że ludzie podobnie reagują na zdarzenia stresowe, a nasilenie doświadczanego stresu określane jest przez ocenę wydarzeń.
2) stres jako reakcja – czyli fizjologiczne i psychologiczne następstwa doświadczanych wydarzeń stresowych, które pojawiają się u człowieka. Stres rozumiany jest jako zaburzenie równowagi organizmu oraz nieswoista reakcja organizmu na wszystkie wymagania (nie tylko zagrażające człowiekowi). Rozumienie to rozpowszechnione jest szczególnie w naukach medycznych.
3) stres jako transakcja – czyli rodzaj relacji (interakcji), która zachodzi pomiędzy człowiekiem a otoczeniem. W tym rozumieniu ważne jest w jaki sposób spostrzegamy i interpretujemy doświadczenie, które nas spotyka. Ważna jest subiektywna ocena doświadczanych wydarzeń. Reakcje fizjologiczne i psychologiczne pojawiają się dopiero po interpretacji zdarzenia. Transakcja między osobą a otoczeniem może być zatem zagrażająca, neutralna bądź sprzyjająca.
To podejście do stresu znalazło dotychczas największe uznanie w literaturze i badaniach psychologicznych.
Wyżej wymienione sposoby rozumienia stresu nie wykluczają się, lecz są komplementarne.
W ostatnich latach co raz częściej przedmiotem badań staje się radzenie sobie ze stresem, czyli aktywności jakie podejmuje osoba w celu poradzenia sobie ze stresującymi zdarzeniami.
Jednym z istotnych zagadnień dotyczących problematyki radzenia sobie ze stresem jest pytanie o jego skuteczność. To, czy proces radzenia sobie ze stresem będzie efektywny zależy od całej relacji stresowej. Konieczne jest pojawienie się zgodności pomiędzy rzeczywistością i jej oceną, a także między oceną sytuacji a radzeniem sobie. Adekwatność oceny i doboru strategii powodują, że proces radzenia sobie jest dostosowany do potrzeb. Trzeba jednak zwrócić uwagę, że osoba może mieć do czynienia z sytuacjami nierozwiązywalnymi. Sytuacje takie będą utrudniać kontrolę i nasilać negatywne emocje.
Ważnym czynnikiem wpływającym na efektywność radzenia sobie ze stresem są podmiotowe właściwości człowieka. Wpływają one na ocenę sytuacji, na podejmowane przez osobę strategie radzenia sobie oraz ich skutki. Niektóre właściwości osobowości, w tym także zasoby osobiste (np. poczucie własnej wartości i skuteczności, optymizm życiowy), mogą powodować, że nawet jeżeli ocenimy wydarzenie w kategorii stresu, to lepiej sobie z nim poradzimy . Będziemy także doświadczać słabsze skutki stresu lub nie będziemy ich doświadczać wcale.
Obok radzenia sobie z już zaistniałą sytuacją stresową, zwraca się uwagę na proaktywne (zorientowane na przyszłość) radzenie sobie. Polega ono m.in. na budowaniu i gromadzeniu zasobów, które mogą przydać się w radzeniu sobie z przyszłymi wyzwaniami.

Problematyka stresu psychologicznego i radzenia sobie ze stresem ma w psychologii zdrowia kluczowe znaczenie. Wzajemne zależności doświadczeń stresowych ze zdrowiem człowieka powodują, że psychologia zdrowia jest głównym obszarem zastosowania wiedzy o stresie. Staje się także źródłem kolejnych badań i nowych odkryć.

Źródło:
Heszen, I., Sęk. H. (2007). Psychologia zdrowia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.